Skomielna Biała
49°38′25″N 19°55′12″E/49,640278 19,920000| wieś | |
 Kościół św. Sebastiana | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
570 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2016) |
2948[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
32-434[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KMY |
| SIMC |
0441767 |
Położenie na mapie gminy Lubień  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myślenickiego  | |
| 49°38′25″N 19°55′12″E/49,640278 19,920000[1]
| |
| Strona internetowa | |
_(2).JPG)
Skomielna Biała – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim w powiecie myślenickim, gminie Lubień[4][5].
W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie nowosądeckim.
Informacje ogólne[edytuj | edytuj kod]
Skomielna Biała (do XVII w. pisana bez przydomku „Biała”) znajduje się w Kotlinie Rabczańskiej i na zachodnim stoku Lubonia Małego (896 m n.p.m.) w zachodniej części Beskidu Wyspowego[6]. Przez miejscowość przepływa potok Skomielnianka uchodzący do Raby. W południowej części znajdują się góry: Birtałowa (626 m) i Zbójecka Góra (643 m).
Charakterystycznym punktem Skomielnej jest neoromański kościół, wybudowany na miejscu spalonego 3 września 1939 w trakcie kampanii wrześniowej kościoła modrzewiowego.
Jest kilka hipotez na temat nazwy miejscowości. Według jednej z nich nazwa wzięła się od niejakiego Skomelna, który miał być zasadźcą lub jednym z pierwszych mieszkańców miejscowości. Inna wskazuje na nazwę potoku, który stanowił granicę miejscowości (tu pojawia się pytanie o genezę nazwy tego potoku).
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| części wsi | Adamcowa, Banasiówka, Biedroniowa, Dudowa, Działowa, Dzielce, Folwark, Gackówka, Grzonkowa, Handzlówka, Jadamczówka, Jąkowa, Karczmiskowa Rola, Kluskowa, Krzysztowiakówka, Lachy, Leśniakówka, Ligusowa, Łyskowa,
Maciołowa, Mierzwowa, Misowa, Nowakówka, Otrębowa, Pachurówka, Pasiowa, Piłatowa, Słowiakowa, Śmietanowa, Srokówka, Wacławikowa, Zagórskowa, Zarębki, Żelaźnikowa, Żurowa, Żurówka |
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości krzyżują się dwie ważne drogi krajowe:
- 28, tzw. trasa karpacka łącząca Zator i Wadowice z Nowym Sączem i Przemyślem.
- S7, (fragment międzynarodowej trasy E77), stanowiąca na tym odcinku część „Zakopianki”, w ciągu której w miejscowości znajduje się estakada im. Generała Stanisława Maczka.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na liczne lasy miejscowość cechuje dogodny mikroklimat. Rozwinięta komunikacja i obecność gospodarstw agroturystycznych powodują, że Skomielna Biała stanowi bardzo dobrą bazę wypadową dla turystyki zarówno pieszej, jak i rowerowej. Przez Skomielną prowadzą szlaki turystyczne w kierunku Tatr, jak i na okoliczne szczyty:
niebieski szlak turystyczny z Jordanowa przez Luboń Mały na Luboń Wielki (1022 m n.p.m.) (Beskidu Wyspowego).
W okresie wakacyjnym w budynku szkoły działa schronisko młodzieżowe kategorii III.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dane historyczne na temat czasów najdawniejszych są bardzo skąpe. Przyjmuje się, że w latach 1200–400 r. p.n.e., okres łużycki, tereny te były zamieszkane. Świadczą o tym znalezione w dolinie Raby skorupy naczyń, krzesiwo i kamienny toporek, znajdujący się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Z nieznanych powodów ok. 400 r. p.n.e. tereny te opustoszały. W czasach piastowskich prowadzona była mniej lub bardziej intensywna kolonizacja w kierunku Tatr. W XIV wieku król Kazimierz Wielki przeprowadził zakrojoną na szeroką skalę akcję lokacyjną na prawie magdeburskim. Została wtedy przeprowadzona lokacja wsi Lubnia (1360 i Rabki (1364). Prawdopodobnie również wtedy (1364 rok) lokowano Skomielną). Nie można jednak wykluczyć, że początkowo stanowiła jedynie przysiółek dla Rabki i lokowana była dopiero na początku XVI wieku przez ród Jordanów z Zakliczyna, założycieli miasta Jordanowa (patrz Spytek Wawrzyniec Jordan). Za pierwsze znane udokumentowane użycie nazwy Skomielna przyjmuje się wzmiankę w dokumencie lokacyjnym wsi Rabka (prawo magdeburskie) wystawionym przez Mikołaja, dziedzica z Niewiarowa dla Andrzeja i Piotra, synów kmiecia Jakusza z Olszówki w dniu 16 marca 1446 roku. Znajduje się tam nazwa potoku granicznego miejscowości: usque ad verticem Skomylna,od nurtu Glynyasty, aż do nurtu Skomylna). W 1550 z fundacji Jana Spytka Jordana powstał pierwszy kościół i „fara” (istniała do 1565). W 1565 roku przeniesiono Skomielną z parafii Łętownia do parafii Rabka.
W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski miejscowość przeszła pod władzę Austrii Habsburgów. W 1776 roku zakończono budowę kościoła modrzewiowego pod wezwaniem św. Sebastiana. W 1885 roku utworzono szkołę publiczną. W 1896 powstała parafia Skomielna Biała (po odłączeniu się od Rabki). W 1911 założono Ochotniczą Straż Pożarna.
3 września 1939 roku wojska niemieckie spaliły część wsi i kościół w odwecie za czynny opór stawiany przez 10. Brygadę pancerno-motorową płk. Stanisława Maczka (jedna z bitew kampanii wrześniowej znana jako 'bitwa o Wysoką pod Jordanowem').
Po wojnie w 1953 roku nastąpiła elektryfikacja wsi. W 1973 roku w wypadku samochodowym na 'zakręcie śmierci' zginął trener polskich kolarzy Henryk Łasak. Lata 90. to okres telefonizacji, gazyfikacji i kanalizacji wsi. W latach 1975–1998 w ramach reformy administracyjnej Skomielna Biała wchodziła w skład województwa nowosądeckiego, w ramach gminy Lubień. W latach 1997–2003 dokonano gruntownej rozbudowy (nowe skrzydło i hala sportowa) szkoły. W 1999 – po zakończonych skutkiem pozytywnym zabiegach powstało gimnazjum im. Henryka Łasaka. Od 1999 Skomielna Biała wchodzi w skład województwa małopolskiego, powiat Myślenice, gmina Lubień.
W latach 2003–2005 dokonano rozbudowy przebiegającej przez miejscowość „Zakopianki” (m.in. instalacja sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu dróg krajowych). W 2019 oddano do użytku Estakadę im. Generała Stanisława Maczka w ciągu drogi ekspresowej S7, która wraz z otwarciem pobliskiego Tunelu Pary Prezydenckiej Lecha i Marii Kaczyńskich w 2022 pozwala ominąć występując dotąd w tej miejscowości wąskie gardło na trasie z Krakowa od Zakopanego[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 123686
- ↑ http://bip.malopolska.pl/pobierz/687609.html
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Tunel na zakopiance otwarty. [dostęp 2022-11-14].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona internetowa Gminy Lubień
- Skomielna Biała na wycinku przedwojennej mapy opracowanej przez Wojskowy Instytut Geograficzny (skala 1:25000)
- Obrona Jordanowa i okolic
- Siedziba gminy: Lubień
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi |
|
| Osada wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
